روش بدیعه پردازی

موضوع مورد نظر:ماشین ساده (اهرم )

۱-توصیف اولیه

• در این مرحله موضوع مورد نظر توسط معلم و دانش آموزان با توجه به شرایط توصیف می شود.

• مثلا:یکی از ماشینهای ساده ای که خوانده اید را توصیف کنید.

۲-قیاس مستقیم:

• در این قیاس دو موجود یا دو مفهوم با یکدیگر مقایسه می شوند

• در این مرحله موضوع یا مفهوم مورد نظر توسط دانش آموزان به یک شئ یا موجود یا… تشبیه می شود.برای اینکار به بچه ها فرصت بدهید.سپس قیاسهای بچه ها را روی تابلو بنویسید و در پایان از آنها بخواهید بهترین قیاس را با ذکر دلیل انتخاب کنند

• مثلا:بچه ها اهرم به نظر شما شبیه چه چیزی است؟”

۳-قیاس شخصی:

• در این نوع قیاس دانش آموز خود را به داخل یک شئ یا موجود و یا یک فضای جدید انتقال می دهد،آنگاه آن را توصیف می کند که چه احساسی دارد.

• مثلا: اگر شما یک اهرم بودید چه می کردید؟ چگونه به دیگران کمک می کردید؟

۴- قیاس تضاد:

• در این نوع قیاس ،قیاس های مستقیم و شخصی که در مرحله قبل بیان شد بررسی و سپس قیاسهایی که بیشترین تضاد را باهم دارند انتخاب می شوند آنها را روی تابلو بنویسید و از بچه ها بخواهید آنها که بیشترین تضاد را در رابطه با مفهوم دارند را انتخاب کنند.

• مثلا: این کلمات ممکن است کلماتی مثل مهربان و زورگو که هردو در مورد اهرم ممکن است به کار رفته باشند باشد.

۵-توصیف خلاق:

• در این مرحله از بهترین قیاس ها و تجربه های به دست آمده استفاده شده وموضوع مورد نظر دوباره ولی این بار به صورت خلاق توصیف می شود.

• مثلا: چگونه میتوانید از یک موجود مهربان ولی زورگو برای توصیف اهرم استفاده کنید؟

بیانی دیگر:

الگوی بدیعه پردازی

یکی از الگوهای فعال در فرایند یادد هی –یادگیری الگوی بدیعه پردازی است که از خانواده ی اطلاعات پردازی می باشد.. این

الگو قوه ی خلاقیت دانش آموزان را افزایش می دهد ،زیرا راهبرد های آن،ذهن آنان را به تفکر در زمینه ا بعاد گوناگون موضوع ترغیب

می کندودر هر موقعیتی ،به تولید ایده های جدید ودرک نحوه ی ارتباط بین مفاهیم می پردازند. در این الگو ،برای دریافت مفاهیم جدید

وکاربرد آنها ،مشابه سازی می گرددوفعالیتهااز طریق قیاس های گوناگون دنبال می شود.

در جریان اجرای این الگو ،نقش معلم هدایت دانش آموزان برای انجام دادن قیاسهای مستقیم وشخصی است. البته ا مکان دارد در ابتدای فعالیت

،دانش آموزان با مشکل روبه رو شوند.که در این صورت بهتراست که معلم نمونه ای بیان کندوبه راهنمایی دانش آموزان بپردازد.یکی از مهمترین دستاوردهای

الگوی بدیعه پردازی ،تقویت مهارت حل مسئله در فراگیرندگان است،زیرا آنان رویدادهارا از زوایای گوناگون مشاهده می کنندوبرای مقابله با مشکلات ،قدرت

خلاقانه ای به دست می آورندویک نظام فکری منسجم را با شناخت کامل ارتباطات عناصر ومفاهیم درک می کنند.

مراحل الگو بدیعه پردازی

مراحل تدریس الگو عبارت است از :

مرحله ی اوّل:(توصیف شرایط موجود)

در این مرحله ،دانش آموزان باهمیاری وهدایت مربی ،در مورد وضعیت موجود بحث می کنند وبه بررسی آن می پردازند.

مرحله ی دوّم: (قیاس مستقیم )

دراین مرحله دانش آموزان یک مفهوم را با برداشت های متفاوت یا چیزهای گوناگون مقایسه می کنندوبه طور خلاصه به تفسیرآن

می پردازند.از این برداشتهای ذهنی ،روابط متنوع وخلاقی تولید می شود که به ارائه ی موارد جدید می انجامند.

مرحله سوم:(قیاس شخصی)

در این مرحله دانش آموزان بین خودومفهوم انتخاب شده ،همسویی وهمدلی ایجاد می کنند.خودرا در درون قیاس و آن را در قالب خود شرح می دهد .احساسات ،تمایلات

و ا نگیزه های خودرا بیان می دارند.برای بیان قیاس شخصی ،احساس نزدیکی ویکی شدن با مفهوم بسیار ارزشمند است ودر خلاقیت شخصی اثر زیادی دارد.

مرحله ی چهارم :(تعارض فشرده)

دانش آموزان ضمن بازنگری ومرور توصیفات خوددر مراحل قبلی به توصیف مجددکلمه ای از یک موضوع وبیان وتوضیح کلمات ضدونقیض می پردازند.در اثر تداخل

کلمات نا متجانس ،روابط جدیدی تولیدوبرحوزهی اطلاعات آنان افزوده می شود که در این جریان ،ایده های نو وجدیدی هم به وجود می آید.

مرحله ی پنجم: (قیاس مجددمستقیم )

در این مرحله شاگردان به تولید وانتخاب قیاس مستقیم دیگری مبتنی بر تعارض فشرده می پردازند.

مرحله ی ششم  بررسی مجددوظیفه ی اولیه )

معلم شاگردان را تشویق می کند تا به وظیفه یا مسئله ی اصلی برگردندو از تمام تجارب (بدیعه پردازی )استفاده نمایند.

اجرای الگو

شرح زیر مربوط به یک جلسه ی بدیعه پردازی است که دراین شرح به شاگردان کمک خواهد شد تا مفهومی آشنا را در راههایی تازه ملاحظه نمایند .

عناوین فعالیتهای معلم فعالیتهای شاگرد

گام اول معلم تصویر مادر بر روی تخته سیاه نصب می کند .سپس از دانش آموزان می پرسد که این تصویر شما را به یاد چه چیزهایی می اندازد.

دانش آموزان نظرات خود را به شرح ذیل ارائه می دهند.

فداکار

خانه

مهربان

آشپزی دلسوز

گام دوم حالا بیایید یک جور دیگر به مادر نگاه کنیم .برای مثال در ذهن خود به مادر مانند یک شیشه نگاه کنید.(به مادر با تمام ویژگیهایی که یک شیشه دارد ؛نگاه کنید.)

دانش آموزان نظرات خود را به شرح زیر ارائه می دهند.

شفاف  ،روشن ، تیز ، شکننده

معلم از دانش آموزان که ازبین نمونه های بیان شده عجیب ترین آنها را انتخاب کنند. دانش آموزان کلمه ی شفاف را انتخاب می کنند.

معلم از دانش آموزان می پرسد که چرا کلمه ی شفاف را انتخاب کردید؟ دانش آموزان جواب می دهند ،زیرا قلب مادر مانند شیشه شفاف است.

گام سوم معلم از دانش آموزان می خواهد که خود را به جای یک شیشه ی شفاف بگذارند و احساسات خویش را بیان کند. دانش آموزان نظرات خود را به شرح زیر ارائه می دهند

تمیزی آن زود دیده می شود

از پشت آن همه چیز  پیداست

شیشه ی شفاف

کثیفیبر روی آن از دور دیده می شود

گام چهارم

ازبین نمونه هایی که بیان کردید؛آنهایی را که مخالف یکدیگر هستند؛انتخاب کنید.

دانش آموزان نمونه های زیر را بیان می کنند.

کثیفی

تمیزی

گام پنجم

اکنون حالتهای (خصوصیات)    تمیزی و کثیفی را به  کلمه ی  مادر  ربط دهید {در دو جمله بیان کنید.}

دانش آموزان جملات زیر را بیان می کنند.

قلب مادر پاک وتمیز است

در قلب مادر کثیفی وجود ندارد

گام ششم

معلم از بچه ها می خواهدکه هر احساسی نسبت به مادر دارند ؛در قالب جمله بیان کنند.

دانش آموزان احساسات خویش را به شرح زیر بیان می کند.

مادر دوستت دارم.

مادر مهربان ودلسوز است.

مادر زحمت کش است.

ما باید به مادر خود احترام بگذاریم.

در پایان معلم ضمن نوشتن جملات پای تخته یک بار با صدای بلند از روی آن می خواندواز دانش آموزان می خواهد که بهترین آنها را انتخاب کنند تا بر روی

مقوا نوشته شود ودر کلاس چسبانده شود.دانش آموزان ضمن تفکر فردی وگروهی جمله ی( مادر دوستت دارم .) را انتخاب کردند.

بیانی دیگر:

الگوی تدریس بدیعه پردازی

هدف: هدف اساسی نوآفرینی یا بدیعه پردازی شکستن سد قواعد مرسوم و ایجاد راه های جدید برای حل مسائل می باشد. این روش به منظور کمک به افراد برای شکستن زمینه های ذهنی قبلی و پیداکردن راهی مناسب برای اندیشیدن به طرز جدید به موضوع می باشد.

راهبرد:غریب را آشنا ساختن + مطلب آشنا رانا آشنا ساختن =

خلق چیزی جدید

مراحل اجرای الگو :

۱- توصیف شرایط موجود – در این مرحله، معلم از دانش آموزان می خواهد که به توصیف و تشریح شرایط حاضر یا موجود بپردازند. در مرحله ی نخست، دانش آموزان آنچه را از شرایط می فهمند، توصیف می کنند.

۲- قیاس مستقیم- در این نوع قیاس موارد ناآشنا را آشنا می کنیم.

مثال: معلم: به نظر شما تبخیر شبیه به چه چیزی است؟

دانش آموزان قیاس های مستقیم را مطرح می کنند و آنها بر روی تخته سیاه نوشته می شوند. قیاس های مستقیم احتمالی عبارتند از:

- تبخیر شبیه یک گردباد است.

- تبخیر شبیه فرار کردن پرنده ها از قفس است.

- تبخیر شبیه بازشدن ناگهانی در نوشابه های گازدار است.

پس از آن که فهرستی از قیاس های مستقیم آماده شد انتخابی از بهترین قیاس مستقیم صورت می گیردوآن توصیف می شود.

۳- قیاس شخصی- در مرحله ی قیاس شخصی، فراگیرندگان بین خود و مفهوم انتخاب شده، هم سویی و هم دلی ایجاد می کنند، خود را در درون قیاس و آن را در قالب خود شرح می دهند و احساسات و تمایلات و انگیزه های خود را بیان می دارند. برای بیان قیاس شخصی، احساس نزدیکی و یکی شدن با مفهوم، بسیار ارزشمند است و در خلاقیت شخصی، اثر زیادی دارد.

معلم: مایعی در حال تبخیر است اگر قرار باشد شما به جای مولکول های سطح مایع باشید، چه می کردید.

برخی قیاس های شخصی ارائه شده از سوی دانش آموزان عبارتند از:

- به جایی می رفتم که کسی نزدیکم نباشد و از همه دوری می جستم.

- به بالا می رفتم و وقتی احساس تنهایی و سرما می کردم دوباره برمی گشتم.

- به هوا می رفتم و هرچه بر سرم می زدند باز هم به راه خود ادامه می دادم.دانش آموزان یکی از قیا س های پیشنهادی را انتخاب کرده وخود آن می شوند وتوصیف ها ادامه می یا بد.

۴- تعارض فشرده – در این مرحله معلم از دانش آموزان می خواهد بر اساس توصیف های ارائه شده در قیاس شخصی مفاهیم متضاد ارائه نمایند و سپس از میان این قیاس ها بهترین را انتخاب کنند.

معلم: دو عبارت که با هم در تضاد هستند و شما آنها را به کار بردید را انتخاب کنید.

دانش آموزان : سرد و گرم- دور و نزدیک- رانش و ربایش.

دانش آموزان یکی از آنها را انتخاب نموده وتوصیف کنید.

۵- قیاس مجدد دیگر- دراین مرحله دانش آموزان به منظور فهم عمیق تر وبازی با قیاس های بیشتر قیاس دیگری را باراهنمایی معتم خود انتخاب وآنرا توصیف می کنندمثلا پرواز پرنده ازقفس راتوصیف می کنند.

۶- بررسی مجدد مسئله (تکلیف ) اولیه – در این مرحله تعارضات مجددا˝ از طریق قیاس مستقیم و شخصی ادامه می یابد.

معلم: خود را به جای مولکول های آب که گرم شده اند و مولکول های بخار آب که سردشده اند بگذارید و در این مورد توضیح دهید. بدین ترتیب دانش آموزان با مفهوم تب خیر آشنا می گردند.

روش بدیعه پردازی(نو آفرینی) در بیشتر دروس کاربرد زیادی دارد اما در کشور ما این روش در درس انشاء اهمیت بیشتری دارد این روش قوه ی خلاقیت دانش آموزان را افزایش می دهد،وبه تولید ایده های جدید و درک نحوه ی ارتباط بین مفاهیم را باعث می شود.

بیانی دیگر:

الگوی بدیعه پردازی

مقدمه:

درگذشته درباره ی خلاقیت این تصور وجود داشت که خلاقیت امری ذاتی است ونمی توان آن را آموزش داد و خلاقیت ویژه خلق آثار بزرگ هنری است. ولی بنابر نظر «گوردون» جریان خلاقیت را می توان شرح داد و پرده از مراحل آن برداشت و خلاقیت فعالیت پوشیده و اسرارآمیز نیست. وی چنین اظهار می دارد که خلاقیت را در فعالیت های روزانه می توان دید و می توان فعالیت های روزانه را خلاقانه کرد.

دیدگاه های حاضر نیز این امیدواری را به وجود آورده است که می توان خلاقیت را یاد گرفت و یاد داد.

هدف: هدف اساسی نوآفرینی یا بدیعه پردازی شکستن سد قواعد مرسوم و ایجاد راه های جدید برای حل مسائل می باشد. این روش به منظور کمک به افراد برای شکستن زمینه های ذهنی قبلی و پیداکردن راهی مناسب برای اندیشیدن به طرز جدید به موضوع می باشد.

مراحل اجرای الگو

۱- توصیف شرایط موجود – در این مرحله، معلم از دانش آموزان می خواهد که به توصیف و تشریح شرایط حاضر یا موجود بپردازند. در مرحله ی نخست، دانش آموزان آنچه را از شرایط می فهمند، توصیف می کنند.

۲- قیاس مستقیم- در این نوع قیاس موارد ناآشنا را آشنا می کنیم.

مثال: معلم: به نظر شما تبخیر شبیه به چه چیزی است؟

دانش آموزان قیاس های مستقیم را مطرح می کنند و آنها بر روی تخته سیاه نوشته می شوند.

قیاس های مستقیم احتمالی عبارتند از:

- تبخیر شبیه یک گردباد است.

- تبخیر شبیه فرار کردن پرنده ها از قفس است.

- تبخیر شبیه بازشدن ناگهانی در نوشابه های گازدار است.

پس از آن که فهرستی از قیاس های مستقیم آماده شد انتخابی از بهترین قیاس مستقیم صورت می گیرد.

۳- قیاس شخصی- در مرحله ی قیاس شخصی، فراگیرندگان بین خود و مفهوم انتخاب شده، هم سویی و هم دلی ایجاد می کنند، خود را در درون قیاس و آن را در قالب خود شرح می دهند و احساسات و تمایلات و انگیزه های خود را بیان می دارند. برای بیان قیاس شخصی، احساس نزدیکی و یکی شدن با مفهوم، بسیار ارزشمند است و در خلاقیت شخصی، اثر زیادی دارد.

معلم: مایعی در حال تبخیر است اگر قرار باشد شما به جای مولکول های سطح مایع باشید، چه می کردید.

برخی قیاس های شخصی ارائه شده از سوی دانش آموزان عبارتند از:

- به جایی می رفتم که کسی نزدیکم نباشد و از همه دوری می جستم.

- به بالا می رفتم و وقتی احساس تنهایی و سرما می کردم دوباره برمی گشتم.

- به هوا می رفتم و هرچه بر سرم می زدند باز هم به راه خود ادامه می دادم.

۴- قیاس تعارض- در این مرحله معلم از دانش آموزان می خواهد بر اساس توصیف های ارائه شده در قیاس شخصی مفاهیم متضاد ارائه نمایند و سپس از میان این قیاس ها بهترین را انتخاب کنند.

معلم: دو عبارت که با هم در تضاد هستند و شما آنها را به کار برده اید انتخاب کنید.

دانش آموزان : سرد و گرم- دور و نزدیک- رانش و ربایش

۵- قیاس مجدد مستقیم و شخصی- در این مرحله تعارضات مجددا˝ از طریق قیاس مستقیم و شخصی ادامه می یابد.

معلم: خود را به جای مولکول های آب که گرم شده اند و مولکول های بخار آب که سردشده اند بگذارید و در این مورد توضیح دهید

بیانی دیگر:

مرحله اول: (توصیف شرایط موجود) معلم وضعیت موجود را بررسی می کند، به این صورت که معلم دوست را در یک دقیقه توصیف می کند مثلا:( دوست آینه ماست پس رفتار او در ما نیز اثر دارد.)

مرحله دوم: (مقیاس مستقیم)دانش آ»وزان مفهوم را با برداشت های متفاوت یا چیز های گوناگون مقایسه یا شبیه سازی می کنندمثلامعلم می گوید : ( به نظر شما دوست شبیه چه موجودی می باشد؟)

مر حله سوم: ( قیاس شخصی ) دانش آموزان بین خود و مفهوم شبیه ساز شده ، هم سویی وهم دلی ایجاد می کنند و آن را در قالب خود شرح می دهند و احساسات و تمایلات خود را بیان می دارند.پس در نمونه ما معلم از دانش آموزان سوال می کند ( چرا دوست شبیه کتاب، آینه، مادر، گل و… می باشد)

مر حله چهارم : ( تعارض فشرده) دانش آموزا ن کلمات نا متجانس وضد هم را انتخاب کرده و در اثر تداخل کلمات نا متجانس ،روابط جدیدی را تولید و بر حوزه اطلاعات خود می افزایند.به طور مثال برای موضوع ما بین کلمات آتش و دریا برای توصیف دوست ،معلم از دانش آموزان می خواهد (رابطه این دو را با دوست بیابند؟)